Ga naar inhoud
Johan de Witt
Menu
  • Over Johandewitt.nl
    • ANBI
  • Podcasts
    • Johan de Witt en het Rampjaar (luisterboek)
    • De grand tour van Johan en Cornelis de Witt
    • Jaap over Johan
    • Kwadratuur van de cirkel
    • Nederlandse gezantenwoningen in Parijs
    • Vaderland en patriotten
    • Werken aan De Witt
    • Hoe klonk Johan de Witt?
    • Johan de Witt en het Rampjaar bij Golfbreker Radio
  • Personen
    • Rond Johan de Witt
    • Rond prins Willem II
    • Rond Cornelis Musch
  • Kaarten
  • Literatuur
    • Literatuur rond Johan de Witt
    • Literatuur rond prins Willem II
    • Literatuur rond Cornelis Musch
    • Literatuur rond graaf Willem Frederik
  • Database
  • Links
  • Minuten Johan de Witt
    • Minuten van de uitgaande brieven van Johan de Witt januari t/m juni 1672
    • Minuten van de uitgaande brieven van Johan de Witt aan Cornelis de Witt januari t/m juni 1672
    • Minuten van de uitgaande brieven van Johan de Witt aan Hiëronymus van Beverningk april t/m juni 1672
  • Interviews
  • Recensies
Menu

Tekens op de deur van de Ridderkamer

Gepubliceerd op 1 oktober 20191 oktober 2019 door JMvT

Afbeeldingsresultaat voor gevangenpoort Den Haag

We gingen met de mensen van het Johan de Witt Brievenproject naar De Gevangenpoort in Den Haag voor een rondleiding.

‘Wat staat er eigenlijk op de binnenzijde van de deur?’ vroeg ik daarbij aan Martin Driessen, al sinds jaar en dag een van de onderhoudende gidsen aldaar. We hadden zojuist de Ridderkamer bezocht, het vertrek waarin Cornelis en Johan de Witt de  laatste uren van hun leven doorbrachten op die (toen nog niet zo beroemde dag) in augustus 1672.

Gerelateerde afbeelding

‘Binnenkant? Deur?’ zei Driessen verbaasd. ‘Ik heb de binnenkant van die deur nog nooit gezien, want hij staat altijd helemaal open.’

Tijdens de rondleiding had ik mijn ogen goed de kost gegeven. De Ridderkamer is namelijk ook de plek waar Ritmeester Buat de laatste weken van zijn leven doorbracht (in 1666). Ik probeerde me te verplaatsen in de hoofdpersoon van het tweede deel van de Johan de Witt-trilogie. Kon Buat vanuit de Ridderkamer het huis van zijn vrouw op de Lange Vijverberg zien? (Ja, net.) Was er graffiti op de muur? (Nee. In ieder geval, nu niet meer.) Hoe voelde het als de deur gesloten werd? (Hm.) Om die vraag te beantwoorden deed ik, toen de rest van de groep de kamer al verlaten had, de deur een beetje toe en toen zag ik dat er iets in de dikke eikenhouten deur gekrast was.

Het zijn duidelijk letters. Volgens mij staat er boven het luikje: NVLLIPRAECLUSAVIRTU

Wat betekende dat? Waar kwamen die letters vandaan? Waarom staan ze daar?

Google brengt je tegenwoordig gelukkig snel verder. ‘Nulli prae clusa virtus est’ komt uit Seneca, De beneficiis (Over de weldaden).

Seneca De beneficiis is in de zeventiende eeuw vaak uitgegeven al dan niet vertaald naar het Frans of het Engels. Er is naar mijn weten nooit een Nederlandse vertaling verschenen. Niettemin is het zeker dat Johan de Witt bekend moet zijn geweest met de Stoïcijnse moraal van Seneca. Hij zal op de Latijnse School zeker stukken hebben moeten vertalen.

Seneca’s woorden

In Boek III, 18, staat deze passage:

Refert enim cuius animi sit qui praestat, non ciuis status: nulli praeclusa virtus est, omnibus patet, omnes admittit, omnes invitat, ingenuos, libertinos. servos, reges, exules. Non elegit domum nec censum, nudo homine contenta est.

Het hangt immers af van het karakter wat iemand verheft en niet van zijn status. Moed sluit de deur voor niemand. Moed staat open voor iedereen, laat allen toe en nodigt alle mensen uit: vrijgeborenen, vrijgelatenen, slaven, koningen en ballingen. Moed kiest noch voor afstamming noch voor fortuin. Moed is tevreden met de naakte mens. [Vertaling JMvT]

In mijn fantasie hebben zowel Ritmeester Buat als Cornelis de Witt deze woorden gezien tijdens hun gevangenschap. Hebben de mannen ze herkend? Zullen ze zich erdoor gesterkt hebben gevoeld? En vraag blijft ook vooral: is de verwijzing naar Seneca aangebracht door een gevangene of is het een cipier die het citaat heeft gekerfd?

Ik  weet het niet. Wat denkt u?

Om het met eigen ogen te bekijken: https://gevangenpoort.nl/

Recente berichten

  • Nieuwjaarswensen van Johan de Witt
  • Stagiair(e)s gezocht
  • Johan de Witt, de ideale hoveling?
  • Luisterboek Johan de Witt en het Rampjaar
  • 20 augustus 1672, moord op Johan en Cornelis de Witt
  • Een snood plannetje van Johan de Witt (6 juli 1666)
  • Michiel de Ruyter condoleert Johan de Witt
  • Presentatie bloemlezing Johan de Witt en het Rampjaar: 9 april, Nationaal Archief Den Haag
  • De Witts brieven aan Maria van Berckel ‘Vrouwekracht’
  • Brand in El Escorial

Archieven

  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • augustus 2022
  • juni 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juni 2019
  • april 2019
  • februari 2019
  • december 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018

Categorieën

  • Achtergronden bij boek Musch
  • Brieven
  • Geen categorie
  • hfdst_00_voorwoord
  • hfdst_01
  • hfdst_02
  • hfdst_03
  • hfdst_04
  • hfdst_05
  • hfdst_18
  • hfdts_88_naschrift
  • Hoofdstukken
  • Nieuws
  • Personen