Minuten van de uitgaande brieven van Johan de Witt aan Hiëronymus van Beverningk april t/m juni 1672

De transcriptie is gemaakt met behulp van Transkribus en hoewel hij is gecontroleerd, kunnen er nog fouten in staan. De transcriptie volgt exact het handschrift, en is dus niet genormaliseerd. ‘Link afbeelding’ verwijst naar de scan van de pagina op de site van het Nationaal Archief. (Met dank aan Stan Bussen en Jasper Dekker).

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0001.jpg
paginanummer: 1]

Aen den heere van Beverningk den 26^en Apr: 1672.

Edele gestrenge heere Uw Ed^ts. missive van den 23^en deser loopende maendt is mij ter rechter tijdt wel ter handen gecomen, ende sal ick mij  gaerne, naer mijn uutterste vermogen, soo veel de swaere ende menichvuldige besoignes van dese tijdt het sullen toelaeten, mij acquiteren van de noodige correspondentie met Uw Ed: ten dienste van den Staet, sullende ten dien fine oock te gemoedt sien het cijffer ’t welck Uw Ed: daer  toe is preparerende. Ick hebbe mede van den heere van Amerongen twee distincte brieven ontfangen over de saecke vanden heere Baron Pelnits, daerop ick insgelijx tot noch toe niet enhebbe geantwoordt, maer mijn gevoele is altijdts geweest, gelijck ick oock  den gem: heere Pelnits voordesen bekent gemaeckt

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0002.jpg
paginanummer: 2]

hebbe, dat sijne pretensie tot geen goedt eijnde kan werden gedirigeert soo lange desselfs zone niet en heeft geadimpleert den ouderdom van negenthien jaeren ende sulx in  sijn twintichste jaer wesen getreden, alswanneer ick vertrouwe dat de vaeder de compagnie, naer behoorlijcke preparatie, soude connen stellen in handen van haer Ed: Gr: Mo: ende dat die vervolgens op de tijdt daer toe volgens de wetten geprescribeert, soude connen werden geconfereert op de sone, off wel dat eene andere compagnie die ten selven tijde mede vacant soude mogen wesen op hen off op den lieutenant van de voors. compagnie zijn een zone van wijlen den lieutenant admirael Tromp zaliger gede geconfereert soude mogen werden om daer door t’ eviteren de oppositien die ick van de zijde van de vrunden van den gem: lieutenant andersins te gemoedt sie. Off nu den zone van den gem: heer Pelnits jegenwoordich de jaeren heeft geadimpleert ofte niet is mij noch onbekent, maer soo lange ’t selve niet en is kan ick in die saecke geene uitkomste vinden, ende soo sulx is, off soo haest sulx sal wesen, wil ick gaerne mijn geringe talent toebrengen om hem ’t effect van’t voors.  sijn versoeck, in manniere voren verhaelt, te doen erlangen, meijnende mede nevens Uw Ed. dat de groote saecke tot Berlijn alvorens Zijn accomplissement sal moeten hebben, gelijck deselve, naer menschelijcke apparentie, al voltrocken off affgebroocken sal wesen eer ende bevorens op de voors. saecke van de compagnie sal connen werden gedisponeert; ick sal dan oock in conformite van’t

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0003.jpg
paginanummer: 3]

gene voors. is aen den gem: heere van Ameronge op de voors. sijne brieven rescriberen. Wij hebben naer Uw Ed^ts vertreck noch lange naer een Waegemeester gesocht, ende is eijntlijck op voorlede vrijdach daer toe gecommitteert d’heer Cornelis Ascanius van Sijpesteijn Bailliuw van Brederode, sulx dat die saecke voor de receptie van de voors. Uw Ed^ts missive, buijten haer geheel gestelt geweest sijnde, op den heere ontfanger Cuchlinus geene reflectie heeft connen vallen, die ick anders daer toe, soo veel in mij was, gaerne soude hebben helpen promoveren, gelijck oock,  naer apparentie, die saecke seer lichtelijck daer toe gedirigeert soude hebben connen werden, aengesien niemandt sich daer toe heeft aengeboden noch op het tapijt geweest dan alleenlijck eenen Cock daer toe door den amptman Pieck voorgeslaegen geweest sijnde. Ick soude Uw Ed: hier bij openen mijne geringe gedachten ontrent het subject van de voorgeslaegene conferentie tusschen eenige van de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden van haer Ho:Mo: te velde met den heer Prince van Oraigne ende den graevan Montereij, maer naedemael ick daerover op gisteren wijtloopich soo aen sijne Hoocheijt alsmede aen den heere Van Vrijbergen geschreven hebbe, sal ick mij, mits defect van tijdt, daer toe refereren, ende ten dien fine de copijen, van de voors. brieven hier nevens insluijten, gelijck deselve dan hier bijgevoegt sijn tot Uw Ed^ts informatie. Waermede affbreeckende sal ick verblijven etc. Haege den 26^en Apr. 1672

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0004.jpg
paginanummer: 4]

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0005.jpg
paginanummer: 5]

Aen de heere van Beverningh den 27^en Apr: 1672

Edele gestrenge heere Op Uw Ed^ts depesches van den 23 ende 24^en deses soo  aen haer Ho:Mo: als aen mij in’t particulier geaddresseert wil ick vertrouwen dat Uw Ed: met de resolutien gisteren daerop genomen in allen deele ende in specie mede ten aensien vanden Bisschop van Munster, ende van de gelegentheijdt van Maestricht voldaen sal sijn, niet connende oordeelen dat den heere Reijngrave jegenwoordich daeruut met vrucht off met eenich fatcoen soude connen werden getrocken; maer ick meijne dat het niet ondienstich soude sijn dat den heere Prince van Oraigne den gem: heere Rhijngraeve gelieffde te schrijven een brieffken van  encouragement, om in alle gevalle de stadt niet op te geven maer die  ten uuttersten toe te defenderen. Huijden is mij noch ter handt

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0006.jpg
paginanummer: 6]

gecomen Uw Ed^ts missive van den 25^en deses gelijck ick oock met den heere Gockinga naeder over den innehoude van de selve ende de poincten van sijne commissie hebbe gesproocken. De noodige provinciaele actes vertrouwe ick dat Uw Ed: al voor de receptie deses van alle de provincien, uutgesondert van Zeelandt, toegecomen sullen sijn, ende was daerover al voor het arrivement van den gem: heere Gockinga aen de deficierende provincien geschreven deselve acten a droicture aen de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde te willen toesenden. Ontrent de saecken bij den Raedt te desmeleren sal Uw Ed: door de heer Gockinga naeder bericht ontfangen, die vermeijnde noch van dese naemiddach aldaer klaer te raecken, endesulx morgen te sullen connen vertrecken, maer alsoo ick op mijne reijse stae naer ’s landts vlote in’t Vlie, ende met ontallijcke saecken geambarasseert ben, hebb’ ick niet naeder connen vernemen wat den uutslach van de besoigne van den Raedt zij geweest, om welcke rede ick oock  genootsaeckt werde dese in haest aff te breecken verblijvende die ick waerlijck ben etc. Haege den 27^en Apr: 1672. D’heere Gockinga heeft mij mede onderhouden over het voornemen van eenige persoonen om een ruijterdienst aen’t landt te doen, daer van den heere Prince Maurits van Nassauw  voor desen soude hebben geschreven (doch buijten mijne kennisse) ende daer voor eenige penningen tot recompense off desdommagement souden maecken werden uutgelooft, ende te sijner tijdt voldaen welcken aengaende als mede ontrent wat grooter entreprises daer over den gem: heere Gockinga mij mede onderhouden heeft ick absolutelijck van opinie ben dat al wat cordatelijck geresolveert ende toegetreden dient te worden, ende sal ick naer mijn vermogen de handt daer aen helpen houden dat  alles alhier bij goedt off quaedt succes gelaudeert ende de uutgeloofde penningen voldaen werden.

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0007.jpg
paginanummer: 7]

Aen den heere Van Beverningh den 15^en meij 1672.

Wel edele gestrenge heere Naer mijne wederkomste alhier hebb’ ick mij soodaenich met achterstallige ende voort daegelijx invallende saecken geaccableert gevonden dat ick de sondach hebbe moeten affwachten om Uw Ed: reeckenschap te connen geven van ’t gene bij mij bevijticht ende bij den Staet geresolveert is op den innehoude van Uw Ed^ts importante depesche van den 6^en deses mij in’t Texel naergesonden geweest sijnde. Op de drie poincten dan inde voors. Uw Ed^ts depesche voorgestelt naementlijck in den eersten om een competent aentall van schepen te hebben tot Campen off daerontrent; Ten anderen om kleijne gemonteerde vaertuijgen te doen

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0008.jpg
paginanummer: 8]

leggen op de revieren; ende laetstelijck om van wegen Hollandt noch een gedeputeerde te velde te eligeren ende ter Generaliteijt te doen inbrengen; is, wat het eerste belangt, in de eerste sessie van’t militaire besoigne naer mijne wederkomste alhier aucthorisatie verleent op Uw Ed: ende de vordere heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde om daer toe de vereijschte ordre te mogen stellen, selfs oock ten dien fine meerder schepen als het eerstberaemde getall van vierhonderdt te mogen doen inhuijren; ende is voorts den Raedt versocht om den commis van de legerschepen, off, bij absentie van de selve, ijemandt anders van haere suppoosten te lasten om der gem: heeren gedeputeerden ordres ende bevelen daerontrent met alle doenlijcke promptitude te executeren; indien Uw Ed: oordeelt dat daerontrent van hier noch ijets anders off meerder kan werden gecontribueert, soo bidde ick daer van door Uw Ed: geadverteert te mogen werden. Maer ick ben meest beducht dat defect van geldt alles sal embarasseren, zijnde het ten hoochsten verdrietich dat de provincien van Zeelandt, ende van Vrieslandt noch niets te berde brengen; ende dat Gelderlandt ende Overijssel nu oock in gebreecke blijven oft refuseren te furmeren, ende te betaelen de  waegens ten respecte van welcke op haer geaffecteerde last zij voor henen haer geëxcuseert hebben om penningen opde posten van legerlasten te berde

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0009.jpg
paginanummer: 9]

te brengen; ende wat de provincie van Hollandt belangt deselve heeft daerontrent albereijdts soo verre gegaen, datter van die kant tot voldoeninge van haere volle quote weijnich meer te verwachten is; het waere mitsdien te wenschen dat de heeren gedeputeerden van de provincien aldaer bij Uw Ed: in de commissie sijnde ten dien fine een uutterste effort bij de heeren haere principaelen gelieffden te doen. Wat het voors. tweede poinct belangt dienaengaende is naer examinatie van vorige retroacta ende gehoort het bericht van den commandeur Reede op gisteren genomen eene pertinente resolutie die Uw Ed: van wegen den Staet voor off nevens dese ter handen gecomen sal sijn, ende sullen haer Ed: Gr:Mo: met de uutterste vigueur de handt daer  aen houden ten eijnde deselve resolutie, soo haest het eenichsins doenlijck is, geëffectueert moge werden. Wat het voors. derde poinct belangt daerinne en hebb ick noch niets derven doen, overmits de heeren Staeten van Zeelandt in den haeren albereijdts resolutie genomen hebben om noch een gedeputeerde te velde te  doen eligeren in plaetse van den heere van Crommon met aucthorisatie opde heeren gedeputeerden ter Generaliteijt om ijemandt uut den haeren daer toe uut te  maecken ende voor te stellen ende soo ick bericht werde soude den heere Van Odijck daerop het ooge hebben; ick ben altijdts van opinie geweest, gelijck Uw Ed^ts sentimenten daermede oock hebben over eengecomen, dat al te grooten getall van

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0010.jpg
paginanummer: 10]

gedeputeerden te velde capabel is het werck in confusie te brengen; ende naedemaal ick previdere dat soo haer Ed: Gr:Mo: noch een gedeputeerde te velde voordraegen dat onfeijlbaerlijck niet alleenlijck Zeelandt, maer oock den Raedt van State noch mede een heer inde selve commissie sullen indringen, soo hebb’ ick beducht geweest dat een Hollandts heer Uw Ed: aldaer assis¬  terende soo veel goedts niet soude connen doen als het vordere geselschap in de gemeene saecks naedeel soude comen te te  brengen. Sulx dat ick Uw Ed^ts naeder advis daerop sal affwachten alvorens in dien deele eenige verdere instantien aen haer Ed: Gr: Mo: off ter generaliteijt te doen. Wat de voorsieninge van Hollandt belangt deselve is soodaenich dat in Heusden, Gornichem, Woudrichem, G. Berge etc: wel een goedt aentall waerdtgelders is gebracht, doch naedemaal jegenwoordich, binnen de gansche provincie, ni fallor, maer vier oude compagnien voetknechten gevonden werden, soo kan Uw Ed: lichtelijck oordeelen datter aen geoeffende soldaeten ende officieren merckelijck gebreck is.

A.

De vloote van den Staet is etc: als aen sijn hoogheijt van de 15^e meij 1672.

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0011.jpg
paginanummer: 11]

Aen den heere Van Beverningh den 23^en meij 1672.

Wel edele getrenge heere De pressante ende overkroppende occupatien van dese tijden dwingen mij wat irregulier te  wesen in mijne correspondentie, verhopende echter dat Uw Ed: wel sal bemercken dat ick niet naer en laet soo veel doenlijck te bevorderen de saecken selfs daerover ick in mijne correspondentie aen Uw Ed: niet en voldoe. Wij hebben wat moeijte gehadt om te adjusteren het werck van de 4000 huijschluijden daer van Uw Ed: in sijne missive van gisteren gewach maeckt, ten regarde van de proportie tusschen het Zuijder- ende het Noorderquartier te observeren. doch sijn echter Gode zij loff, eijntlijck noch geraeckt tot  een eenpaerich besluijt als Uw Ed: uut de bijgaende resolutie van den 20^en deses breeder sal gelieven te vernemen; De gecommitteerden tot het monsteren van de opgesetenen ten platten lande sijn de heeren Halling van Dor-

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0012.jpg
paginanummer: 12]

drecht, Meerman van Leijden, ende Geelvinck heere van Castricum van Amstelredam, die bij verdeelinge de voors. resolutie op’t spoedichste sullen trachten ter executie te leggen; ende, soo als Uw Ed: uut de resolutie kan bemercken is het voors. werck in’t  Noorderquartier d’executie vande heeren Gecommiteerde Raeden in’t  selve quartier aenbevolen gelaeten. Uw Ed: gelieve met d’een en d’ander over de voors. executie, ende waer het best sal sijn de voors. huijschluijden te  plaetsen ende te gebruijcken, van tijdt tot tijdt te corresponderen. Wij sullen van hier de voors. expeditie, soo veel doenlijck, bevlijtigen, ende voor’t pousseren, maer ick maecke staet mij op morgen, met noch eenige andere heeren gecommiteerden tot  de secrete zeesaecken naer ’s landts vlote te vervoegen, immers in cas men advertentie bekomt dat deselve vlote sich weder in de Noordtzee begeven heeft ende de custen deser landen begint te naederen, om, in gevolge van de missive gisteren aen de gedeputeerden ende gevolmachtichden op de selve vlote affgesonden, daer van copije hiernevens gaet, bij te woonen de deliberatien daerinne geroert. Ick en vinde mij niet seer bekommert over het gepasseerde met Gelderlandt ontrent de aucthoriteijt bij de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde in het territoir van de voors. provincie met advis van den capitain generael gebruijckt ende noch te gebruijcken, nochte en apprehendere de consequentie van dien in de materie geensins, alleenlijck wenschte ick wel dat het voors. gepasseerde niet en was gejustificeert geweest op die fondamenten die aen het vijffde artikel van de instructie voor de capitain generael wat andere interpretatie geven als d’originele meijninge in het coucheren van de selve wel is geweest. Maer wat de saeckse selfs materie belangt meijne ick daerinne wel ende debite geprocedeert te sijn,

Na

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0013.jpg
paginanummer: 13]

oock conform de gedachten die wij ten aensien van de frontier provincien altijdts hebben gehadt, als Uw Ed: breeder sal gelieven te vernemen uut het advis van commissarissen den 4^en junij des voorleden jaers daerover uutgebracht ende insgelijx bij copije hiernevens gevoecht. Wel is waer dat het voors. advis noijt tot conclusie is gegaen, gelijck wij oock niet geraeden gevonden hebben die saecke ernstich te pousseren als te  gemoedt gesien hebbende dat eenige provincien haer tegens de distinctie tusschen provincien aen de grensen van den Staet gelegen ende anderen lichtelijck souden hebben geformaliseert, alhoewel het ons seer redelijck toegeschenen heeft dat de gemeene unie meerder aucthoriteijt moge gebruijcken in een provincie daer alle de fortificatien werden gemaeckt tot laste van de gemeene bondtgenooten, daer alle de magasijnen tot laste  van de selve werden versien,ende daer de gemeene unie in alles de lasten soo veel als in’t ressort van de generaliteijt is draegende, als in Hollandt, Zeelandt off Vrieslandt daer de provincien selfs, immers soo veel Hollandt aengaet, alles uut haer eijgen beurse besorgen ende bekostigen. Sulx dat het exempel van Gelderlandt off van Overijssel juijst op Hollandt niet en is applicabel, nochte t’haeren naedeel in consequentie behoort te werden getrocken. Waermede in haer affbreeckende sal ick verblijven etc:

Haege den 23^en meij 1672

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0014.jpg
paginanummer: 14]

l[ink afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0015.jpg
paginanummer: 15]

Aen de heer Van Beverningh gedeputeerde ende gevolmachtichde te velde den 2^e junij 1672

Wel edele gestrenge heere Uw Ed^ts missive van den 31^e der verlede maendt is mij wel ter handen gecomen; daerop deselve tot antwoorde gelieve gedient te sijn, dat haer Ed: Groot mo: naer behooren considererende de groote macht der Franschen daermede tegens desen Staet stonde geageert te werden, al op den 13^e april lestleden goedtgevonden hebben tot affweeringe van alle gedreijchde onheijlen ende tot defensie ende securiteijt vanden Staet in’t generael ende van dese provincie in’t particulier, aen te nemen 14000 voetkenchten bestaende uut thien regementen bij provisie tot particuliere laste van dese provincie te onderhouden ter tijden ende wijlen tot bij de respectieve bondtgenoten in de aenneminge van eenige meerder militie geconsenteert soude werden, om alsdan de voors. 14000 voetknechten tot voldoeninge van de quote deser provincie in deselve naedere aenneminge geimputeert te werden; gelijck dan haer Ed: Grootmo: oock vervolgens niet alleen tot bestellinge van de voors. thien regementen met noodige officieren albereijts geprocedeert maer oock daerenboven tot het werven van noch seven regementen ordre gegeven hebben; sulx dat de quote deser provincie in de naedere petitie den 28^e april lestleden uutgeschreven, daerinne volgens de gemaeckte repartitie haer Ed: Grootmo: met thien regementen voetknechten aengeslaegen staen, meer dan voldaen is; ondertusschen is het mij van herten leedt dat

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0016.jpg
paginanummer: 16]

den officier in de voors. Uw Ed^ts missive vermelt sijn dienst niet eerder aengeboden heeft, niet twijffelende off hij soude wel niet een regement geaccommeden hebben connen werden; Het waere te wenschen dat d’andere provincien immers die gene die meerder op den aenstoot van de vijanden leggen als Hollandt ende tot welckers conservatie de militie te lande voornaementlijck geemploijeert moet werden soo veel promptitude ende resolutheijdt gebruijckten om sich soo te waeter als te lande noch in beter postuijr te stellen, gelijck sij in allen gevalle noch schuldich sijn te doen in gevolge van de petitie den 28^en april lestlede bij den Raedt van State gedaen, ende bij haer Ed: Gr:Mo: alsmede bij die van Utrecht ende stadt ende landen albereijdts ingewillicht als Uw Ed: uut het ingeleijde extract sal gelieven te sien. ende dese hiermede affbreeckende sal ick verblijven etc:

link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0017.jpg
paginanummer: 17]

Aen den heere van Beverningh den 4^en junij 1672.

Wel edele gestrenge heere Alhoewel ick veel tijdts intermittere aen Uw Ed: te schrijven, soo en intermittere ick nochtans niet, naer mijn uutterste vermoge, te helpen besorgen dat Uw Ed^en aldaer van tijdt tot tijdt meer ende meer gesterckt werden, tot beter uutvoeringe van’t welcke ick doorgaens van ’s morgens ten acht uijren den ganschen voormiddach in de militaire besoigne ter Generaliteijt vacere, ende de vergaederinge van de heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslandt alleenlijck des naermiddachs waerneme; Ick hope dat Uw Ed: een welgevallen sal hebben in de resolutien ten dien eijnde eenigen tijdt herwaerts genomen, ende dat Uw Ed: de effecten van dien aldaer alle daege is vernemende; Huijden hebben haer Ed: Gr:

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0018.jpg
paginanummer: 18]

Mo: noch goedtgevonden 15 compagnien waerdtgelders die te saemen over de achtienhonderdt mannen uutmaecken sullen, derwaerts te doen marcheren, daer toe de patenten aenstondts affgesonden sijn, met den commissaris Van der Stael om haer voort te pressen ende derwaerts te geleijden. Zedert is mij gecommuniceert Uw Ed^ts missive van den 3^en deses geschreven aen de heer griffier Fagel ende heeft deselve ons in eenich bekommerlijck bedenken gebracht off wel de hooge militaire officieren waermede Uw Ed: adviseert bij de heeren haer Ho:Mo: gedeputeerden ende gevolmachtichden aldaer gedelibereert te wesen, wederomme als inden jaere 1668 wel eenige aenleijdinge met haere advisen mogen hebben gegeven om de post aen den  IJssel te abandonneren ende het leger in de garnisoennen te trecken; alhoewel ick mij niet en kan inbeelden dat de saecken daer naer sijn staende, maer dat wij Godt Almachtich ten  hoochsten te dancken hebben dat hij den Coning van Vranckrijck geinspireert heeft die gedachten die hem acht daegen tot Charleroij ende ontrent drie weecken ontrent Maestricht hebben doen arresteren, ende die  hem nu, soo wij hopen met de aengevangen belegeringe van Wesel noch al wederom wat sal doen ophouden, door alle ’t welcke ons gelegentheijt gegeven is om het leger aldaer soo notabelijck te doen stercken, met de vijff regementen uut de Spaensche Nederlanden

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0019.jpg
paginanummer: 19]

te rugge gekeert, met het regement van Vrijbergen, met dat van de marquis van Westerlo, met de twee duijsendt Spaensche ruijteren, met de gewaepende huijschluijden uut Gelderlandt, Hollandt Utrecht ende Overijssel, mitsgaeders oock met de voorgeroerde waerdtgelders uut Hollandt, ende met drie compagnien waerdtgelders van Utrecht, met noch ses compagnien uut Breda ende eene uut Gornichem, soo dat ick niet anders kan calculeren off Uw Ed^en sullen aldaer in de dertich duijsendt man ruijteren ende knechten bij den anderen hebben; daerbij dan noch comende eene rechtvaerdige saecke, waerop wij eene resolutheijdt ende standtvastigheijdt mogen bouwen, ende de hulpe van den Godt der heijrschaeren met een vast betrouwen verwachten; in voegen dat ick wil hopen, indien bij de voors. hooge officieren wederomme soo bekrompe gedachten ende advisen mogen wesen ofte noch werden geuijttet, dat Uw Ed: deselve met cordaetheijdt, ende met betooninge van een sonderlingen ernst sal van de handt wijsen, ende niet gedoogen dat in’t leger bij de mindere officieren ende gemeene soldaeten soodaenige voorslaegen ofte gedachten comen bekent te werden ofte in te sluijpen, alsoo deselve, mijns oordeels, capabel souden sijn het leger meerder in moet ende coura-

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0020.jpg
paginanummer: 20]

gie te verswacken, als alle de considerable secoursen Uw Ed: van dach tot dach toecomende het selve leger sullen connen stercken; Ick kan Uw Ed: verseeckeren dat de heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslandt eenpaerichlijck van sentiment sijn dat den vijandt voor de revieren moet werden affgewacht, ende onder Godes zegen aldaer met de waepenen gestut; ’t selve is oock van langen tijde geweest de eenpaerige resolutie van haer  Ho:Mo:, van de heeren Staten van alle de provincien, ende ’t verwachten van alle de goede ingesetenen van den lande; soo als Uw Ed: uut de heeren derwaerts affgaende breeder sal gelieven te vernemen, met dewelcke ick mij seer gaerne mede derwaerts vervoecht soude hebben gehadt indien dese bekommerlijcke tijden, ende d’absentie van den heere pensionaris Vivien, met d’apparente tijdinge die wij alle uijren te gemoedt sien van den uutslach van eene bataille ter zee, mij niet absolutelijck necessiteerden hier te verblijven, voornaementlijck mede om noch al daegelijx mijne gedachten te laeten gaen ende te helpen pousseren ende promoveren ’t gunt tot versterckinge van’t leger ende de quartieren daerontrent kan dienen; Ick schrijve dese met grooten haest, sonder noch eene maeltijdt huijden te hebben gehouden alhoewel het nu is on-

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0021.jpg
paginanummer: 21]

trent negen uijren inden avondt, ende bidde dat Uw Ed: aen den heere Prince ven Oraigne mijne excuse gelieve te doen over het manquement van mijn plicht ontrent sijne hoocheijt in’t adviseren ende beantwoorden van desselfs missiven. Godt Almachtich biddende Uw Ed: ende alle die gene die het beleijdt ende d’executie aldaer aenbevolen is te willen stercken, omme met moet ende confidentie op sijne Goddelijcke hulpe, eene goede uutcomste te  verwachten, gelijck doet die gene die is ende altijdts sal blijven etc:

Haege den 4^en junij 1672

Aen den heere Van Beverningh den 5^en junij 1672.

Wel edele gestrenge heere Gisteren hebb’ ick Uw Ed: in’t lange, alhoewel metter haest, overgeschreven de  consideratien die alhier waeren gevallen op den innehoude van Uw Ed^ts missive van den 3^en deses; zedert sijn alhier ingecomen Uw Ed^ts depesches van den 4^en daeraenvolgende daerop Uw Ed: de resolutie van de heeren gecommitteerden tot de secrete militaire saecken ter handen comen sal, waer toe, ende voornaementlijck tot ’t gene Uw Ed: overgebracht sal worden door de heeren op gisteren staetschgewijse derwaerts vertrocken ick mij bij desen referere; Een heer de regieringe lange jaeren bijgewoont, ende, soo hij affirmeert, oock de defensie van retrenchementen somwijlen gesien hebbende, heeft mij gecommuniceert de concepten hier nevens gevoecht, die ick niet hebbe connen off willen affwesen Uw Ed: op desselfs versoeck toe te senden, off mogelijck daerinne eenige goede voorslaegen waeren vervatt die aldaer in de gedachten noch niet

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0022.jpg
paginanummer: 22]

mochten wesen gevallen. Hier bij gaen de jongste tijdingen uut ’s landts vlote ingecomen tot welcker geleijde dese voornaementlijck dienende sal ick hiermede affbreecken ende verblijven etc:

Haege den 5^en junij 1672.

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0023.jpg
paginanummer: 23]

Aen den heere Van Beverningh der 9^en junij 1672.

Den voors. 9^en in volle vergaederinge voorgelesen ende met goedtvinden van haer Ed: Gr:Mo: affgesonden onverminderdt de vrije deliberatie op de saecke ten principaelen.

Wel edele gestrenge heere Met groote bekommeringe hebb’ ick gelesen Uw Ed^ts missive van den 7^en deses aen mij in’t particulier geaddresseert, ende hebb’ ick oock van mijn plicht geacht deselve aen haer Ed: Gr: Mo: te communiceren. Wij  hopen ende bidden Godt Almachtich dat eene constante ende opiniastre defensie van Nimegen wederom mach ende sal repareren ’t gunt door’t subit overgaen van de steden ende forten aen den Rhijn in macht ende reputatie is verloren daer toe wij met vreuchde gesien hebben dat de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde geresolveert ende doende waeren alle bedenckelijcke secoursen ende behulpmiddelen toe te brengen, gelijck Uw Ed: oock uut het toegesondene van wegen haer Ho: Mo: sal hebben bespeurt hoe dat haer Ed: Gr:Mo: haer in dien deele oock evertueren naer ende boven vermogen. Ick hebbe al over jaeren ende daghen gepousseert de voorsieninge op de securiteijt van Hollandt in’t particulier boven ende onvermindert de cordate defensie vanden Staet in’t generael, ende mogelijck is Uw Ed: niet onbekent dat daer toe resolutie genomen

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0024.jpg
paginanummer: 24]

ende met den aenvang van de fortiticatie van Naerden een begin van de executie gemaeckt geweest sijnde op wat naer mijn oordeel gansch erroneuse fondamenten van jalousie ’t selve werck wederom gerenverseert geworden is. Zedert heeft men iterativelijck geconfereert met Utrecht over’t subject van de defensie der beijde de provincien, off  een gedeelte vande selve, maer die saecken nu niet meer tijdich sijnde hebb’ ick den 4^en deses, eer wij noch eenige gedachten conden hebben dat de saecken in de bovenquartieren tot die extremiteijten ende dat soo plotselijck souden voorvallen ’t voors  werck wederom op een andere manniere levendich gemaeckt als Uw Ed: uut de bijleggende commissoriaele resolutie sal gelieven aff te nemen; ick wensch te van harten Uw Ed^ts consideratien daerover te mogen verstaen, de mijne in’t particulier gaen Na. bijlaege 4e deses Na. twee commissoriaele resolutien vanden 8^en daer henen dat bij soo verre, ’t gunt Godt verhoede, den vijandt Nimwegen comt te emporteren, off andersins aldaer door te breecken, wij sedem imperij behooren te  figeren binnen Amstelredam, aldaer nevens de staetsgewijse vergaederingen van haer Ho:Mo: ende haer Ed: Gr:Mo: met de subalterne collegien daeraen dependerende, alle het voorraet van canon waepenen etc: te brengen; ende uut die plaetsen als het harte, alle de leden, soo veel mogelijck, hulpe ende secours toe te brengen, ende onder Godes genaede, den vijandt het landt tot de uutterste man toe met eene Batavische constantie te disputeren; daer toe de bijgaende auctharisatien tot het inlaeten van waeteren met den gevolge van dien eenige voorbereijdingen sijn. De voor-

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0025.jpg
paginanummer: 25]

gaende gedachten om het leger aldaer de kracht van de vijandt, ’t gunt Godt verhoede, niet connende wederstaen, met de schepen ten dien eijnde ontrent Campen geposteert over de Zuijderzee in Hollandt te brengen comen mijns oordeels, daermede niet quaelijck over een. Godt de heere heeft hondert wegen om ons te  redden, quondam etian victis redit in precordia virtus; indien de vlote van den Staet soo geluckigen succes heeft als het  werck wel met courage ende vigueur aengegrepen is, soo soude mogelijck Engelandt een andere keer nemen naer sijn waere interest. Ende geheel Europa haeren en slaevernije inden gedreijghden ondergang van dese Republijcque wat levendiger beginnen te voelen. Maer ick verlange hier op Uw Ed^ts betere ende rijpere gedachten te verstaen. Ende verblijve etc:

Haege den 9^en junij 1672.

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0026.jpg
paginanummer: 26]

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0027.jpg
paginanummer: 27]

Aen den heere Van Beverningh den 10^en junij 1672.

Den innehoude deses aen haer Ed: Gr:Mo: eerst bij monde gecommunniceert, ende naederhandt schriftelijck voorgelesen.

Wel edele gestrenge heere Gisteren hebb’ ick Uw Ed: overgeschreven mijne particuliere gedachten ontrent de mesures bij de heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslandt te nemen in cas, ’t gunt Godt verhoede, den vijandt de stadt van Nimwegen mochte comen te emporteren, off andersins aldaer in de Betuwe off in de Veluwe door te breecken. Maer ick betrouwe mij soodaenich op de goedertierentheijdt ende genaede van Godt Almachtich dat hij ons voor dien slach sal behoeden, ende den  vijandt voor Schenckenschans, voor Nimwegen off elders daer hij soude mogen trachten door te booren het hooft doen stooten, gelijck hij ons de beginselen van sijne genaede ter zee albereijdts heeft doen blijcken als Uw Ed: uut de advertentien gisteren aen de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0028.jpg
paginanummer: 28]

affgegaen sal hebben bespeurt. De voorsieninge die Uw Ed: adviseert ontrent de stadt van Nimegen ende het fort Schenckeschans provisionnelijck van daer te  wesen gedaen is haer Ed: Gr: Mo: bijsonder aengenaem geweest, ende verlaeten deselve haer daertoe dat oock bij continuatie alles wat mogelijck ende bedenckelijck is gecontribueert sal worden om de voors. plaetsen te conserveren, soo wel als om den vijandt het doorbreecken in de Veluwe ende in de Betuwe te beletten. Maer ingevalle het echter Godt de  heere Almaertich gelieven mochte ons het ongeluck toe te  senden dat den vijandt quaeme door te breecken, soo kan ick nevens Uw Ed: mede niet anders oordeelen off Uw Ed^en sullen het leger aldaer nootsaeckelijck moeten opbreecken; werwaerts de ruijterije in sulcken onverhoopten gevall soude behooren te werden gebracht en soude ick voor mijn advis niet connen off derven determineren aengesien mij het territoir, de wegen, passagien, gelegentheijdt ende sterckte der plaetsen, mitsgaeders alle verdere particulariteijten die daerontrent in consideratie comen, t’eenemael onbekent sijn, weshalven ick dienaengaende niet anders kan seggen als dat ick mij t’eenemael sal ende moet refereren tot ’t gunt daerontrent aldaer met beter kennisse ende naer ingenomen advis van de hooftofficieren van’t leger gedisponeert sal worden. Maer wat het voetvolck belangt dat, naer besettinge van de steden aldaer (in welcke besettinge ick oordeele de stadt van Campen voor haer Ed: Gr: Mo: sonderlinge considerabel te wesen) sal overschieten,

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0029.jpg
paginanummer: 29]

en vinde ick mede, naer apparentie, geen beter middel als het selve bij Campen voorn. te doen inschepen, ende affsacken naer de Zuijderzee; maer Uw Ed: gelieve in consideratie te nemen off het selve niet best gedebarcqueert waere in de provincie van Hollandt, ende particulierlijck tot Muijde, van waer ’t voors. voetvolck tot alle diensten bequaemelijck soo naer het Sticht van Utrecht, als verder Hollandt in verbracht sal connen werden. Ende voorwaer, naedemael de provincie van Hollandt ende Westvrieslandt tot noch toe sich ten dienste van de gemeene Unie soo uuttermaeten heeft geëvertueert dat zij de last ter waeter ende te lande genoechsaem alleen heeft gedraegen, ende dat zij niet alleen geene militie van de Unie tot haere eijgene bescherminge binnen gehouden, maer selfs oock soo notablen aentall van haere huijschluijden naer den IJssel ende borgeren naer de frontieren van de provincie versonden, oock daerenboven noch tot haeren particulieren laste commissien ende werffgelden uutgeschoten heeft tot het aennemen van noch drieentwintich duijsendt acht honderdt soldaeten ende vijff duijsendt achthonderdt ende dertich waerdtgelders, daer van al mede een notabel aentall tot defensie van de bondtgenooten bij leeninge uutgesonden sijn, soo dunckt mij, als het werck buijten niet staende te houden is, dat men dan alle sijne krachten moet inspannen om noch sijn eijgen selve te salveren, ende dat oock de bondtgenooten in soo luctueusen staet door geen ander

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0030.jpg
paginanummer: 30]

middel sijn te restabilieren als door de conservatie van Hollandt ende door de kracht die naederhandt uut Hollandt noch mogelijck tot haere verlossinge bijgebracht soude connen werden; maer als Hollandt mede sonder defensie gelaeten werdt ende bij gevolge moet verloren gaen, soo en is notoirlijck voor alle de andere provincien geene resource. Ende als soodaenich deplorabel gevall mochte comen te exteren soo kan ick mede niet anders oordeelen off Uw Ed: niet alleen, maer oock de gansche deputatie te velde met den capitain generael ende alle vordere hooge officieren van’t leger souden haer in de provincie van Hollandt behooren te vervoegen, immers ende in allen gevalle dat Uw Ed: bij weijgeringe van de anderen sich herwaerts soude behooren te transporteren. Maer aengesien de voors. saecken door verscheijden incidenten van gedaente t’eenemael connen veranderen ende dat men alsnu niet en kan weten wat securiteijt alsdan aen d’eene off d’andere zijde soude mogen gevonden werden, ende werwaerts den vijandt sich gewendt off waer post gevatt soude mogen hebben, soo kan ick oock seer wel begrijpen dat op’t gene voors. is van hier geen fondamenteel advis kan worden gegeven, maer dat alles aldaer naer occurentien ende voorvallen gedirigeert, ende ter executie gestelt moet werden. Ick in kan Uw Ed: oock 

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0031.jpg
paginanummer: 31]

wijders niet onthouden datmen alhier seer verwonderdt is dat aldaer in’t leger soo weijnich condtschap ende kennisse is van de actien ende mouvementen vanden vijandt; daertoe ick wil vertrouwen dat voor’t toecomende door de goede voorsorge van de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde, ende den heere Prince van Oraigne als capitain generael soodaenigen ordre gestelt sal sijn dat haer Ho: Mo: ende de leden van Hollandt alle reden van onbenoege sal sijn benomen, zijnde jegenwoordich geconsidereert dat het werck voorvalt in een landt daer de eerste veldtmaerschalk van den Staet selfs stadthouder is, daer d’ingesetenen eijgentlijck geen vijanden van Vranckrijck, ende echter desen Staet ontwijffelijck toegedaen sijn; daer honderden van soldaeten in’t leger van den Staet dienende selfs te huijsch behooren, ende voor desen huijschluijden sijn geweest, sulx dat deselve bij dosijnen als boeren wederom souden connen werden uutgesonden werwaerts men soude mogen begeren, daer men misschien oock, onder pretext van te doen spreecken over de lossinge van de garnisoenen der veroverde steden en andere particuliere gevangenen, off op eenich ander subject continuelijck eenigen publijcquelijck met behoorlijck addres aen de Coning van Vranckrijck ende aen de generaelspersonen van sijne Majesteijt soude connen affsenden, ende daer men mitsdien met eene groote faciliteijt alles punctuelijck ende pertinentelijck schijnt te  konnen weten; maer nu disputeert men alhier noch

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0032.jpg
paginanummer: 32]

seer hardt off Wesel ende Rhijnberck over sijn ofte niet off Groll belegert is ofte niet ende diergelijcke hooftsaecken, welckenaengaende wij uut de advisen van de heeren gedeputeerden ende gevolmachtichden te velde noch selfs geene rechte seeckertheijdt hebben connen becomen. Ick  vinde mij dan verplicht Uw Ed: daer van bij desen te adverteren met gansch gedienstich versoeck dat den  hoochgem: heere Prince van Oraigne daer van mede discretelijck moge werden verwitticht, ende dat doch dienthalven voor’t toecomende soo goeden ordre gestelt moge werden als het eenichsins doenlijck is. Waermede Godt Almachtich biddende den Staet met sijne goedertierentheijdt ende genaede, mitsgaeders de hooffden ende militie van desen Staet met wijsheijdt, constantie ende sterckte te willen overschaeduwen ende voorsien, sal ick verblijven etc:

Haege den 10^en junij 1672.

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0033.jpg
paginanummer: 33]

Aen den heere Van Beverningh den 12^en junij 1672.

Wel edele gestrenge heere Zedert het affgaen van mijne missive van den 10^en deses sijn mij wel toegecomen Uw Ed^ts depesches vanden selven date ende vanden 11^en daeraenvolgende, waeruijt ick met leedt wesen bespeurt hebbe dat de swaerigheden van dach tot dach meer ende meer toenemen; De particulariteijten van’t overgaen van Grol sullen wij verlangen te vernemen; die van’t overgaen van Rjijnberck sijn ons alhier overgebracht door den ingenieur Bosch daerinne geweest sijnde, waeruijt wij met groot hertenleedt verstaen hebben dat op die importante plaetse niet eene schoot noch met  canon noch met musquetten affgewacht is; Ick en sie nu geene andere resource overich dan dat de saecken daertoe beleijt mogen

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0034.jpg
paginanummer: 34]

werden dat, als het werck aldaer desperaet is, gelijck ick uut de voors. Uw Ed^ts missiven ten hoochsten apprehendere, alsdan het leger, voor soo veel het voetvolck aengaet, soo veel doenlijck in Hollandt gebracht moge werden om aldaer noch een utterste effort van tegenweer te doen, blijvende voorts bij mijne concepten in mijne twee vorige missiven uutgedruckt, die ick oock aen commissarissen van haer Ed: Gr:Mo: op’t alderkrachtichste voorgestelt ende geopent hebbe ende daerop morgen in volle vergaederinge staet te werden gedelibereert; naer ick hebbe connen bemercken, sullen de leden geen betere weten te suppediteren ende dienvolgende haer apparentelijck daermede conformeren alhoewel vele incidenten daer op prompte expeditie vereijscht wierde, soo raeckende de defensie te lande, als ten toestel van de vlote, de leden absolutelijck belett hebben haer daerop te uutten, maer sullen eenige van de selve huijden daerover met de heeren haere principaelen gesproocken hebben, ende morgen bequaem sijn daerop ijets goedts bij positive resolutie te helpen ter neder stellen. Voor Campen als seer important tot conservatie van de veijligheijdt van de Zuijderzee, ende om die zee openhoudende Amstelredam altijdts uut den IJssel van versch waeter te mogen werden voorsien, hope ick dat behoorlijcke sorge gedraegen sal connen werden; ende gelieve Uw Ed: om de voors. eerste consideratie, mede in bedencken te nemen, off voor de conservatie van Block-

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0035.jpg
paginanummer: 35]

zijl, Swartesluijs ende de Cuijnderschans, ijets met vricht gecontribueert sal connen werden. Maer het hooftpoinct is dat het gros van’t leger met  de cheffs in Hollandt, ende oock een notabel gedeelte van de cavallerije inde frontieren van Brabandt die Hollandt ende Zeelandt decken moge geraecken. Waermede in haest affbreeckende sal ick  verblijven etc:

Haege den 12^en junij 1672.

Aen de heer Van Beverningh den 12^e julij 1672 Item aen de heer Van der Tocht

Edele gestrenge heere De vuijle calumnien die daegelijx allomme soo binnen als buijten dese provincie tegens mij werden uutgestroijt hebben mij verobligeert huijden aen den heere Prince van Oraigne te laeten affgaen de missive, daervan copie hiernevens gaet; ende aengesien ick mij verseeckert houden dat Uw Ed: part ende deel neemt in’t gene mijne eere ende goede naem soo sensibelijck raeckt soo neme ik de vrijmoedicheijdt Uw Ed: mitsdesen te bidden dat deselve alle goede officien ontrent den hoochgem: heere Prince van Oraigne gelieve aen te wende ten eijnde sijn hoocheijt een brieff soo aen haer Ed: Groot Mo: als aen den president ende raeden van den hove conform mijn versoeck daer bij gedaen laete affgaen Waermede Uw Ed: sonderlinge verobligeren sal die gene die waerlijck is ende altijts sal blijven

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0036.jpg
paginanummer: 36]

[link afbeelding: NL-HaNA_3.01.17_28_0037.jpg
paginanummer: 37]

Brieven van den raadpensionaris De Wit aan den heer Van Beverning Van 19 april tot 12 julij 1672. N^o 12 Loketkas Holland B.B.4 De Wit